Terugblik: ‘Samen aan de slag met collaboratieve woonvormen’

Fotografie: Alex Schröder

Op 16 september vond de talkshow ‘Samen aan de slag met collaboratieve woonvormen’ plaats in SOZA. In dit voormalig ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in Den Haag wonen statushouders en jongeren samen. Het heeft als doel betaalbare huisvesting te bieden en tegelijkertijd integratieprocessen te versoepelen. Uit de aftrap van bewoners Nick en Geert blijkt dat deze verschillende jongeren veel gemeen hebben: “We zijn allemaal jong en zitten uiteindelijk in hetzelfde schuitje; ook Nederlandse jongeren hebben soms veel meegemaakt.” Het tijdelijke woonconcept in SOZA is een goed voorbeeld van de meerwaarde die collaboratieve woonvormen kunnen hebben voor samenleven in steden, wat de rode draad vormde tijdens de talkshow.

Bij de talkshow komt een rijke variëteit aan typen collaboratief wonen voorbij, zoals het top-down geïnitieerde project Stadsveteranen van AM en het bewonersinitiatief Woonvereniging Roggeveenstraat. Woningzoekenden zijn op zoek naar alternatieven om betaalbaar te wonen. Er ontstaat meer bereidheid om het wonen gezamenlijk te organiseren met behulp van een collaboratieve woonvorm, ondanks de energie die dit soms kost. Maar waarom zijn zulke woonvormen zo schaars, als ze grote maatschappelijke meerwaarde hebben en er vraag naar is? Tafelhost Vincent Kompier in gesprek met relevante stakeholders over hun rol in het toegankelijker maken hiervan.

Alle gesprekspartners aan tafel zien collaboratieve woonvormen als een belangrijk woonalternatief, die voor meer gemeenschapszin kan zorgen dan de reguliere woonmarkt. “We moeten ons er met elkaar van bewust zijn dat het ook gaat om de kwaliteit van wonen”, beaamt Marja Appelman (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). Toch komen ze verschillende obstakels tegen bij het opschalen. Annemarie Jol (AM) en Hans Sparreboom (Steenvlinder) constateren dat gemeenten weinig ruimte bieden voor innovatie en creativiteit in projecten door de hoeveelheid eisen die zij opstellen bij tenders. Peter Boelhouwer (TU Delft) stelt dat gemeenten de noodzaak ervaren om uit financieel belang te handelen, door de tekorten waar ze mee kampen. Tegelijkertijd worstelen meer maatschappelijk georiënteerde corporaties met de organisatie van collaboratieve woonvormen. Joep Albers (De Key) vreest dat na verloop van tijd het gevoel van eigenaarschap voor de collectieve ruimtes afneemt, met als risico van achteruitgang van eigendom. Volgens Ernst Detering (Woonvereniging Roggeveenstraat) is het voor bewoners net zo lastig om collectief wonen van de grond te krijgen, mede door de financiering.

Naast deze belemmeringen ging het gesprek ook over oplossingen. Bestaande initiatieven laten zien dat het wel degelijk anders kan. In Amsterdam wordt grond bijvoorbeeld voor een lagere waarde uitgegeven aan collectieven zonder winstoogmerk. Peter van der Gugten (Heijmans) ziet kans in het inzetten van pilots, waarbij regelgeving flexibeler kan worden nageleefd. Door een 10-jarenplan op te stellen kunnen partijen op de lange termijn overeenkomsten sluiten over de organisatie van grond en eigendom. Tot slot is een leidende rol weggelegd voor overheidsinstellingen op nationaal en lokaal niveau. Beleid, strengere anterieure overeenkomsten en wellicht een nieuwe categorie wonen – ‘gemeenschapsgezind’ – kunnen een gunstig milieu faciliteren. Dit vraagt volgens Jeroen Laven (gemeente Den Haag) en Karin Schrederhof (gemeente Delft) om een betere integratie van het ruimtelijk en sociaal domein in alle sectoren, waarbij de bewoner en de buurt het uitgangspunt worden bij de ontwikkeling van woningen. In Delft is op politiek niveau deze stap al gemaakt, door de portefeuille wonen samen met Wmo en sport toe te kennen aan de wethouder.

Met dank aan alle sprekers: Karin Schrederhof (wethouder Wonen, Wmo en Sport gemeente Delft), Martijn Balster (wethouder Wonen, Wijken en Welzijn gemeente Den Haag), Marja Appelman (directeur Woningbouw BZK), Aron Bogers (partner Inbo Architecten), Hamit Karakus (directeur Platform31); Liezelotte Nagtegaal (initiatiefnemer Ruimte voor Collectief Wonen), Annemarie Jol (adjunct-directeur AM); Peter van der Gugten (directeur Heijmans), Peter Boelhouwer (hoogleraar TU Delft), Joep Albers (manager Programmateam Woonconcepten de Key), Hans Sparreboom (directeur Steenvlinder INC), Ernst Detering (Woonvereniging Roggeveenstraat), SoZa-bewoners Geert van der Sluis en Nick Meines en muzikante Marjolein Jua.